GEBELİK DİYABETİ  

 Gebelik diyabeti tıp dilindeki tanımı ile “gestasyonel diyabet” olarak tanımlanmaktadır.

Gebelik Diyabeti Nedir?
İlk defa gebelik süresinde ortaya çıkan, saptanılan veya fark edilen şeker hastalığına gebelik diyabeti denilir. Gebelik öncesi bilinen veya saptanılmış şeker hastalığı yoktur.

Gebelik Diyabeti Hangi Sıklıkla Görülür?
Toplumdan topluma ve yapılan tanısal testlere göre görülme sıklığı değişkenlik gösterir. Ortalama gebelerin yaklaşık %1 ile %13’ün de gebelik diyabeti görülmektedir.

Gebelik Diyabeti Kimlerde Daha Fazla Görülür?
a) Gebelik öncesi şişman olan (vücut kitle indeksi 25 kg/m2’nin üzerinde ki) bayanlar,
b) Ailesinde özellikle birinci derece yakınlarında  (anne veya babasında) şeker hastalığı bulunanlar,
c) 25 yaşından sonra gebe kalanlar,
d) Daha önceki gebelikleri düşük ile sonlananlar,
e) Daha önceki hamileliklerinde gebelik diyabeti saptananlar,
f) Önceki doğumlarında 4 kilogramın üzerinde iri bebek doğuranlar,
g) Polikistik over sendromu saptananlar,
h) İdrar tahlillerinde glukoz (şeker) saptanan kadınlarda gebelik diyabeti görülme riski daha fazladır.

Gebelik Diyabeti için Testler Ne Zaman Yapılmalıdır?
Yukarıda sayılan özellikler varsa gebeliğin ilk ayında seker yükleme testi yapılmalıdır. Bu testte seker hastalığı çıkmaz ise gebeliğin 24-28’uncu haftaları arasında tekrar seker yükleme testi yapılmalıdır. Çünkü gebeliğin 24. ile 28. haftaları arası annede fizyolojik olarak insülin direncinin en fazla olduğu dönemdir.

Gebelik Diyabetinin Tanısı Nasıl Yapılır?                                
Gebelik diyabetinin teşhisi tek veya iki aşamalı olarak yapılmaktadır.

a) İki Aşamalı Gebelik Diyabeti Tanısı İçin:
Gebeliğin 24. ile 28. haftaları arasında günün herhangi bir saatinde, açlık veya tokluk fark etmeksizin 50 gram glukoz içeren sıvı içildikten bir saat sonra,  plazma glukoz düzeyine bakılır 140 mg/dl veya üzerinde ise gebelik diyabeti açısından test kuşkulu olarak kabul edilerek testin ikinci aşaması uygulanır.                                                                              
Testin ikinci aşaması için; Sabah aç karnına açlık kan şekeri ölçümü için kan örneği alınır daha sonra 100 gram glukoz içeren sıvı içirilir bir, iki ve üç saat sonra kan örnekleri alınır,

 Normal Gebelikte                                                                                                            

Açlık kan şekeri 95mg/dl
1.saat kan şekeri 180mg/dl
2.saat kan şekeri 155mg/dl
3.saat kan şekeri 140mg/dl’nin altında olması gerekir.

Gebelik Diyabeti Tanısı İçin: Yukarıda belirtilen dört değerden en az ikisinin yüksek bulunması gerekir.

b) Tek Aşamalı Gebelik Diyabeti Tanısı İçin:

Son birkaç yıldan beri annedeki kan şekeri yüksekliğinin bebekte bazı olumsuz koşulları arttırdığı ileri sürülerek gebelik diyabetinin tanısında gebeliğin 24. ile 28. haftaları arasında sadece 75 gram glukoz  ile şeker yüklemesinin yapılmasının uygun olacağı ileri sürülmektedir. Açlıkta ve 75 gr glukoz içirildikten sonraki 1. ve 2. saatlerde şeker ölçülür.

Normal Gebelikte                                

Açlık kan şekeri 92 mg/dl
1.saat kan şekeri 180 mg/dl
2.saat kan şekeri 153 mg/dl’nin altında olması gerekir.

Gebelik Diyabeti Tanısı İçin: Yukarıda belirtilen üç değerden sadece  birisinin yüksek bulunması yeterlidir.

Gebelik Diyabeti İçin Testleri Ne Zaman Yapalım?
Gebeliğin 24. ile 28. haftaları arası fizyolojik olarak insülin direncinin arttığı ve dolayısıyla kan şekerinin yükseldiği dönemdir. Bu nedenle gebelik diyabetinin değerlendirilmesi hamileliğin 24. ile 28. haftaları arasında yapılması gerekir.

Ayrıca gebe bir kadında;

a ) açlık kan şekeri 126 mg/dl’den yüksek ise, veya 

b) şeker hastalığına özgü çok su içme, sık idrar yapma ya da ağız kuruluğu yakınmaları ile birlikte rasgele ölçülen kan şekeri değeri 200 mg/dl’den fazla ise gebelik diyabeti olarak kabul edilmektedir.  

Gebelik Diyabeti Neden Önemsenmeli?                                             
Gebelik diyabeti hem anne hem de bebek için önemli bazı olumsuz koşulları beraberinde getirmektedir.
Gebelik diyabetinde düşük (abortus), erken doğum, organ anomalileri ve iri bebek (makrozomik bebek; doğum ağırlığının 4100 gramın üzerinde olması) görülme sıklığında artış olmaktadır.
İri bebek görülme sıklığı gebelik diyabeti olmayanlar da %10 iken gebelik diyabeti olan kadınlarda bu oran %16-29’lara ulaşmaktadır.
Ayrıca gebelik diyabeti olan annenin bebeklerinde doğumdan sonraki dönemde şeker düşüklüğü (hipoglisemi), kasılma  (hipokalsemi),  sarılık (hiperbilirubinemi) görülme oranlarında artış olduğu tespit edilmiştir. Ancak bu bebekler uygun şekilde tedavi edildiklerinde bu metabolik bozukluklar uzun dönemli sekellere yol açmamaktadır.           Diğer taraftan gebelik diyabeti annede tansiyonun yükselmesine de neden olabilir.  

İri Bebek Doğurmanın Neden Olduğu Sorunlar Nelerdir?

Sezaryen ile doğum oranı artarken, koldaki sinirin zedelenmesi ya da köprücük kemiğinde kırık gelişmesi gibi doğum travmaları daha sıktır. Ayrıca bebeklerde doğum sonrası kandaki şeker (hipoglisemi) kalsiyum ve magnezyum seviyeleri düşük olabileceğinden doğum sonrası kontrolü gerekir.

Gebelik Diyabeti Nasıl Tedavi Edilir?

İyi kan şekeri kontrolü tedavinin esasını oluşturur. Bunun için  “diyet ve egzersiz” ile kan şekerlerinde ki hedeflenen değerlere ulaşılmaya çalışılır. Hedeflenen değerler sağlanamazsa insülin tedavine başlanılır.

Gebe Diyabetlide Hedef Kan Şekeri Düzeyleri Ne Olmalı?  

Açlık kan şekeri: 60-90mg/dl arasında
Tokluk 1. saat: 140 mg/dl
Tokluk 2.saat: 120mg/dl’nın altında  
Gece 03 - 04 saatleri arasında ki kan şekeri düzeylerinin 70-90 mg/dl arasında olması gerekir. Ayrıca gebelik süresinde zaman zaman idrarda “ketonüri” bakılması gerekir. İdrarda ketonürinin bulunması gebenin yetersiz beslendiğini veya kan şekerinin yüksek seyrettiğini gösterir. Mutlaka tedavi edilmesi gerekir. 

Tedavide Egzersiz ve Diyet Neden Önemlidir?                            

Egzersiz gebe diyabetlide büyük önem taşır. Gebe kadınların haftanın 4-5 günü yürüyüş yapmaları gerekir. Yürüyüş dışında aerobik egzersizler  de  her gün 45 dakika yapılmalıdır.  Egzersiz  kan sekerini düşürür.
Beslenmede sebze, tam tahıllar, kuru baklagiller, posalı gıdalar tercih edilmelidir. Zeytinyağı yenmeli, tam buğday ekmeği, yağsız yoğurt ve yağsız sut tüketilmelidir. Margarinden mümkün olduğu kadar uzak durulmalıdır. Gebelikte karbonhidrat alınması sınırlanmalı ve karbonhidratlar toplam kalorinin % 40’nı geçmemelidir. Diyet için hastanın diyabetini izleyen endokrinoloji veya iç hastalıkları uzmanı ile birlikte diyetisyenin birlikte hareket etmesi gerekir. Gebelik süresinde ortalama 10–12 kg alınması uygundur.

İnsülin Tedavisine Ne Zaman Başlayalım?

Diyet ve egzersize rağmen açlık kan sekeri 105mg/dl yi geçerse ve tokluk 1 saat 140 mg/dl, tokluk 2.saat 120 mg/dl ‘nin üzerine çıkarsa insulin tedavisine geçmek gerekir. Çünkü hamilelik süresinde kan şekerini düşüren hap tarzında ilaçların kullanılması önerilmez.

İnsülin Tedavisini Nasıl Uygulayalım?

İnsülin günde 2 kez yapılabildiği gibi günde 4 kez de yapılabilir.
İdeal insülin tedavisi; sabah, öğlen ve akşam ana öğünlerinden önce kısa etkili insülin veya hızlı etkili insülin analogları ile birlikte gece saat 22.30’da orta etkili insülin kullanılması ile yapılır. Bu tedaviye rağmen kan şekeri değerleri hedeflenen seviyeye getirilemezse sabah ve akşam günde iki kez bazal insülin tedavisi uygulanır.  Günde 5 kez uygulanan insülin tedavisine rağmen kan şekeri değerleri hedeflenen düzeye getirilemeyen gebeler daha sonraki aşamada “insülin pompası” ile tedavi edilir.

Doğum Sonrası Gebelik Diyabeti Kalıcımıdır?

Gebelik diyabeti doğum sonrası hastaların %2- 14’ünde tip 2 diyabet olarak devam edebilir.   Bazı hasta grubunda ise doğumdan sonraki ilk 5 yıl içerisinde %10-50 oranında tip 2 diyabet geliştiği gösterilmiştir. Sonuç olarak gebelik diyabeti gelişen kadınlar da yaşam boyu tip 2 diyabet gelişme riski oldukça fazladır.                                                                                                                

Doğum Sonrası Ne Yapılmalı?

Annenin beslenmesi gebelikte olduğu gibi devam eder. Kan sekeri genellikle kendiliğinden düzelebilir.  Doğumun olduğu gün ve ertesi günler kan şekeri ölçümü yapılmalıdır. Eğer doğum sonrası kan şeker değerleri normal ise  doğumdan 1–2 ay sonra yine kan şekeri ölçümü yapılmalıdır. . Ayrıca 6 ayda bir açlık kan şekeri düzeylerine bakılması gerektiğinde şeker yüklemesi yapılması gerekir. Sonuç olarak hamilelik sonrası kadınların düzenli egzersiz yapması ve kilo vermesi yanında sağlıklı beslenmeleri gerekir.
Daha sonra tekrar hamile kalacaklarsa  gebelik diyabeti  gelişme riski  fazla olduğundan gebelik öncesi endokrinoloji ve metabolizma hastalıkları uzmanına görünmelerinde büyük yarar olacaktır.